Czy kwota odszkodowania otrzymanego od ubezpieczyciela biura rachunkowego stanowi przychód podatkowy

Jednym ze źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym jest działalność gospodarcza (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT). Do przychodów z tego źródła zaliczają się m.in. otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej (art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o PIT).

Co prawda z przepisów nie wynika, że inne odszkodowania otrzymywane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą również stanowią przychody z działalności gospodarczej, lecz zdaniem autora uznać należy, że co do zasady tak jest. W konsekwencji, jeżeli odszkodowanie zostanie wypłacone Panu, uzyska Pan z tego tytułu przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Wskazać jednak należy, że na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT zwalnia się od podatku dochodowego od osób fizycznych kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych. Istnieją przy tym tylko dwa wyjątki od tego zwolnienia, które dotyczą odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c ustawy o PIT oraz dochodu, o którym mowa w art. 24 ust. 15 i 15a ustawy o PIT.

Żaden z tych wyjątków nie dotyczy odszkodowania, o którym mowa. Jednocześnie z przepisów nie wynika generalne wyłączenie stosowania art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT do przychodów z działalności gospodarczej. W konsekwencji należy uznać, że jeżeli odszkodowanie zostanie wypłacone Panu, przychód uzyskany przez Pana z tego tytułu będzie zwolniony od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT.

Wskazać jednocześnie trzeba, że zwolnienie wynikające z art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT obejmuje również kwoty odszkodowań otrzymywane przez osoby fizyczne od ubezpieczycieli usługodawców (także jeżeli usługi, które spowodowały szkodę, poszkodowane osoby fizyczne nabywają w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą). Wielokrotnie potwierdzały to w udzielanych wyjaśnieniach organy podatkowe, czego przykładami mogą być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 21 stycznia 2016 r. (sygn. IPTPB1/4511-712/15-5/KLK); interpretacje indywidualne Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 1 lutego 2019 r. (sygn. 0115-KDIT3.4011.512.2018.1.MR), z 21 września 2020 r. (sygn. 0115-KDIT3.4011.485.2020.2.AD), z 25 lutego 2022 r. (sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.1180.2021.1.KK), czy stanowiące zmianę interpretacji indywidualnej pismo Szefa Krajowej Administracji Skarbowej z 7 marca 2023 r. (sygn. DOP3.8220.213.2020.HTCE). Jak czytamy w pierwszej z tych interpretacji:

MF (…) kwota odszkodowania otrzymanego od ubezpieczyciela biura rachunkowego, które prowadziło rozliczenia podatkowe i ubezpieczeniowe Wnioskodawczyni, będzie stanowiło przychód ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Otrzymane odszkodowanie jednakże zwolnione jest z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 lit. a ww. ustawy. Wypłacone odszkodowanie nie odnosi się bowiem do szkód dotyczących składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą Wnioskodawczyni.

Uznać przy tym należy, że dotyczy to również sytuacji, gdy odszkodowanie jest otrzymywane przez osoby fizyczne za pośrednictwem podmiotu, który spowodował szkodę (pośrednictwo takiego podmiotu nie zmienia bowiem faktu, że otrzymana kwota jest kwotą otrzymaną z tytułu ubezpieczenia osobowego). W konsekwencji autor uważa, że niezależnie od scenariusza przedmiotowe odszkodowanie zarówno dla Pana (jeżeli otrzymuje je Pan, a następnie przekazuje poszkodowanego klientowi), jak i dla klienta (w przypadku obu możliwych scenariuszy) stanowi przychód zwolniony od podatku dochodowego od osób fizycznych. Jego otrzymanie nie wiąże się zatem z obowiązkiem zapłaty przez Pana lub przez klienta podatku dochodowego.

Na marginesie zauważyć należy, że według wskazanych wyjaśnień organów podatkowych istnieją argumenty za przyjęciem, że wypłacone Panu odszkodowanie stanowić będzie przychód z innych źródeł, a nie - jak zostało wskazane na wstępie - przychód z działalności gospodarczej. Kwestia ta nie ma jednak praktycznego znaczenia, gdyż niezależnie od przyjętego w tej kwestii stanowiska uzyskany przez Pana przychód będzie zwolniony od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT i nie będzie podlegał wykazaniu w podatkowej księdze przychodów i rozchodów lub w ewidencji przychodów ani w zeznaniu PIT.

Powołane interpretacje:

interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 21 stycznia 2016 r., sygn. IPTPB1/4511-712/15-5/KLK,

interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 1 lutego 2019 r., sygn. 0115-KDIT3.4011.512.2018.1.MR,

interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 21 września 2020 r., sygn. 0115-KDIT3.4011.485.2020.2.AD,

interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 25 lutego 2022 r., sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.1180.2021.1.KK,

pismo Szefa Krajowej Administracji Skarbowej z dnia 7 marca 2023 r., sygn. DOP3.8220.213.2020.HTCE.

Tomasz Krywan

doradca podatkowy, specjalista w zakresie prawa podatkowego. Autor wielu praktycznych odpowiedzi na pytania z zakresu prawa podatkowego i licznych publikacji na ten temat